Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν εξελίχθηκε με την ταχύτητα και τον τρόπο που οραματίσθηκαν πολλοί από τους ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η ανάπτυξη των πολιτικών ήταν εξαιρετικά αργή. Η πίστη στην ανάδειξη ενός ευρωπαϊκού πνεύματος, βασισμένου σε κοινές αντιλήψεις περί κοινού συμφέροντος, αποδείχθηκε υπερβολικά αισιόδοξη.
Οι σχεδιασμοί και οι προτάσεις για τη δημιουργία της πολιτικής Ευρώπης παρέμειναν ατελέσφοροι, προσκρούοντας στην άρνηση των κυβερνήσεων να εκπατρίσουν ζωτικά κυριαρχικά τους δικαιώματα, όπως απαιτούσε το αποφασιστικό βήμα στο πεδίο της πολιτικής ολοκλήρωσης Η ηγεσία αποτέλεσε ανέκαθεν αδυναμία της Ε.Ε. υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει ισχυρή και κεντρική εξουσία λήψης αποφάσεων.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 γίνονται σημαντικές αλλαγές οι οποίες διευκόλυναν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης. Οι παράγοντες στους οποίους οφείλονται οι αλλαγές είναι πολλοί και ποικίλοι και μπορεί να είναι από συγκεκριμένοι, όπως ο διορισμός του εξαιρετικά δυναμικού Ζακ Ντελόρ στη θέση του Προέδρου της Επιτροπής το 1985, μέχρι γενικοί, όπως το άνοιγμα της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και η συναφής αυξανόμενη αλληλεξάρτηση της διεθνούς οικονομικής και πολιτικής ζωής.
Οι αλλαγές αυτές συνέβαλαν στη δημιουργία ενός κλίματος στο οποίο, για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Επιτροπή τήρησαν τολμηρή ηγετική στάση σε σημαντικούς τομείς, όπως η ΟΝΕ και η 
διεύρυνση της Ε.Ε.
διεύρυνση της Ε.Ε. Βήματα μεγάλα έχουν γίνει από τότε αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες Ευρώπης έχουν ακόμη μέλλον μπροστά τους, και οι τυχαιότητες της ιστορίας είναι τέτοιες που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι μας επιφυλάσσουν τα επόμενα χρόνια.
Αντί ωστόσο να κινδυνολογούν, αναπολώντας τα συμβάντα του 1914, τον χιτλερικό «ζωτικό χώρο» ή τον σύντροφο Στάλιν, οι Ευρωπαίοι και όσοι έχουν επιφορτιστεί με την διακυβέρνηση και τη διαπαιδαγώγηση τους, θα έκαναν καλά να συλλογιστούν ότι ζουν σε έναν χώρο ποτισμένο από τα δικά τους πρότυπα για την ελευθερία, τη δημοκρατία, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με μια ορισμένη ποιότητα ζωής, όσο σχετική και ατελής είναι η εφαρμογή τους.
Τα ευρωπαϊκά έθνη πρέπει να
αναλάβουν τις παγκόσμιες ευθύνες τους, δίνοντας στο κράτος –έθνος μια νέα έννοια, η οποία θα εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του στους κόλπους ενός ισχυρού, δημοκρατικού, ειρηνικού και ευημερούν τος συνόλου.
αναλάβουν τις παγκόσμιες ευθύνες τους, δίνοντας στο κράτος –έθνος μια νέα έννοια, η οποία θα εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του στους κόλπους ενός ισχυρού, δημοκρατικού, ειρηνικού και ευημερούν τος συνόλου.Η Ευρώπη εφεύρε το πρότυπο της δημοκρατικής διακυβέρνησης, το πρότυπο του κράτους- έθνους και το πρότυπο της οικονομικής ολοκλήρωσης. Μπορεί ασφαλώς να εφεύρει ένα πρότυπο πολιτικής ολοκλήρωσης, το οποίο θα διαφυλάσσει αυτό που αποτελεί τον πλούτο της, την πολιτισμική πολυμορφία των λαών της .
Πρέπει να διδαχθούν ότι ο μικρός και εύθραυστος αστερισμός που συγκρότησαν κάποιες χώρες το 1958 έχει γίνει ελκυστικότερος με τη διεύρυνση και την εμβάνθυση του και πως έχει την πιθανότητα να γίνει αφετηρία μιας μεγάλης ανθρώπινης περιπέτειας που χωρίς αμφιβολία προορίζεται να παίξει κεντρικό ρόλο στον κόσμο του 21ου αιώνα .
